Ο κυρίαρχος Ερντογάν και ο ελληνοτουρκικός διάλογος

Η... αισιόδοξη ανάλυση στην Αθήνα είναι ότι ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να προσεγγίσει τη Δύση επειδή έχει τεράστια ανάγκη από οικονομική βοήθεια. Οπότε θα αναγκαστεί να βάλει νερό στο κρασί του και απέναντι στην Ελλάδα

Η εικόνα της Τουρκίας μετά τις εκλογές δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια για αισιοδοξία. Στη γειτονική μας χώρα έχει αυξηθεί κατακόρυφα η ακραιφνώς εθνικιστική ψήφος φτάνοντας το 25%, ενώ και τα δύο μεγάλα κόμματα, το κυβερνών ΑΚΡ του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το αντιπολιτευόμενο CHP του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, έχουν σε περίοπτη θέση τον εθνικισμό είτε στη ρητορική τους είτε στην ιστορία τους είτε και στα δυο. Στην παρατεταμένη προεκλογική περίοδο ήταν εμφανής ο αναβαθμισμένος ρόλος της Ακροδεξιάς και στα δύο μεγάλα στρατόπεδα. Αναβαθμισμένος ήταν ο ρόλος του MHP του Μπαχτσελί στη λαϊκή συμμαχία του Ερντογάν, αλλά και του Καλού Κόμματος της Ακσενέρ στην εθνική συμμαχία του Κιλιτσντάρογλου, η οποία περιείχε και αριστερά κόμματα. Όσο για το τρίτο στρατόπεδο, την εθνικιστική συμμαχία του Σινάν Ογάν, αναδείχθηκε σε πολύφερνη νύφη, ωθώντας τον Κιλιτσντάρογλου σε μια σκληρή σοβινιστική στροφή πριν από τον δεύτερο γύρο. Αυτό το πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία δεν είναι καλό ούτε για τους αριστερούς -απ’ ό,τι φαίνεται ο κυρίαρχος Ερντογάν θα αφήσει τον πρώην αρχηγό του αριστερού φιλοκουρδικού HDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς να σαπίσει στη φυλακή, παρά τις πιέσεις από τον έξω κόσμο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων- ούτε για τα εκατομμύρια των προσφύγων που έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία, καθώς κυβέρνηση και αντιπολίτευση διαγκωνίστηκαν προεκλογικά για το ποια θα υποσχεθεί ότι θα τους πετάξει έξω νωρίτερα.

Το βασικό ερώτημα που τίθεται από τον έξω κόσμο, όμως, και ειδικότερα από την Αθήνα, είναι αν αυτό το πολιτικό σκηνικό είναι καλό για τους γείτονες και τους συμμάχους. Η απάντηση δεν είναι εύκολη - κι έχει να κάνει με τη στάση που θα κρατήσει την επόμενη πενταετία ο πλέον πανίσχυρος Ερντογάν. Όπως επισημαίνουν αναλυτές που γνωρίζουν καλά τη γείτονα, ο επανεκλεγείς Πρόεδρος της Τουρκίας τα τελευταία δέκα χρόνια στηρίζεται στο τρίπτυχο «πόλωση, αυταρχισμός και εθνικισμός» λίαν επιτυχώς, και δεν έχει λόγο να αλλάξει συνταγή. Πρόκειται όμως για έναν εθνικισμό-εργαλείο, που βολεύει αλλά δεν δεσμεύει τον Ερντογάν. Η άποψη του Κυριάκου Μητσοτάκη, όπως την εξέφρασε στο προεκλογικό ντιμπέιτ όταν είπε ότι «η Γαλάζια Πατρίδα είναι στο DNA όλων των τουρκικών κομμάτων», δεν είναι απαραίτητα σωστή. Ο Ερντογάν σήμερα θα ομνύει στη Γαλάζια Πατρίδα και αύριο όχι, ανάλογα με το τι θεωρεί ότι τον συμφέρει στο μεγάλο παζάρι του με τη Δύση. Χρησιμοποιεί τις απειλές ως εργαλείο και δεν διστάζει να κινείται από το «μπορεί να έρθουμε νύχτα» μέχρι το «εμείς θέλουμε τον διάλογο».

Νεοδημοκρατικές ακροβασίες

Αλλά και στη Ν.Δ. έχουν μια τάση να εργαλειοποιούν την -υφιστάμενη- τουρκική επιθετικότητα, καθώς βάσιμα θεωρούν ότι τους ενισχύει. Μετά τη μεταναστευτική κρίση τον

Φεβρουάριο του 2020 στον Έβρο, που η κυβέρνηση της Ν.Δ. την παρουσίασε ως «υβριδική επίθεση» και «απόπειρα εισβολής», την οποία με επιτυχία απέκρουσε, ο Μητσοτάκης πλασάρεται ως ο προστάτης των συνόρων. Και κάποια στελέχη του κόμματός του προσπαθούν να αναβαθμίσουν ακόμη περισσότερο την απώθηση μερικών χιλιάδων άοπλων ανθρώπων που τους έσπρωχναν στα σύνορα, μιλώντας για «πολιτική και στρατιωτική νίκη» της Ελλάδας επί του πεδίου. Την ακροβασία αυτή την έκανε ο Κωστής Χατζηδάκης -για τον οποίο ψιθυρίζεται ότι μπορεί να διαδεχθεί τον Νίκο Δένδια στο υπουργείο Εξωτερικών, αν κάνει στις 27 Ιουνίου κυβέρνηση η Ν.Δ.- στο συνέδριο του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων για τα 70 χρόνια της Ελλάδας ως μέλους του ΝΑΤΟ.

Ο Χατζηδάκης επιχείρησε να συγκρίνει τη μεταναστευτική κρίση στον Έβρο του 2020 με την κρίση των Ιμίων το 1996, προκαλώντας την άμεση αντίδραση του Βαγγέλη Βενιζέλου, που έχει διατελέσει υπουργός Εξωτερικών και Άμυνας επί ΠΑΣΟΚ, αλλά και του Βαγγέλη Αποστολάκη, πρώην υπουργού Άμυνας επί ΣΥΡΙΖΑ αλλά και αρχηγού ΓΕΕΘΑ ε.τ.

Ο Βενιζέλος μάλιστα, σε ρόλο δασκάλου, κάλεσε τον Χατζηδάκη να μην μπερδεύει την απόκρουση της μαζικής εισόδου μεταναστών που είναι ζήτημα αστυνομικού χαρακτήρα με στρατιωτικό επεισόδιο εφάμιλλο αυτών που έχουν συμβεί στο παρελθόν. «Αν ήταν εφάμιλλο, θα είχαν καθίσει σχεδόν υπό στρατιωτική πίεση των συμμάχων οι δύο χώρες στο τραπέζι και θα είχε επιταχυνθεί ο ελληνοτουρκικός διάλογος» είπε ο Βενιζέλος. Κάτι που προφανώς δεν έγινε.

Οι αισιόδοξοι που ποντάρουν στον Ερντογάν

Υπάρχει περίπτωση μετά την εκ νέου επικράτηση Ερντογάν στην Τουρκία να επιταχυνθεί ο ελληνοτουρκικός διάλογος χωρίς να προηγηθούν επεισόδια; Η ανάλυση που κάνουν στην Αθήνα όλοι αυτοί που σχεδόν χάρηκαν για την επανεκλογή του είναι ότι ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να προσεγγίσει τη Δύση επειδή έχει τεράστια ανάγκη από οικονομική βοήθεια, τόσο για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων από τον σεισμό υποδομών της χώρας του όσο και για την αντιμετώπιση της κατρακύλας της τουρκικής λίρας. Οπότε θα αναγκαστεί να βάλει νερό στο κρασί του και απέναντι στην Ελλάδα. Ακόμη και στην περίπτωση που η ανάλυσή τους είναι σωστή, όμως, ο Ερντογάν έχει αποδείξει ότι ξέρει να παζαρεύει σκληρά. Κι είναι πολύ πιθανό να ζητήσει -και να πάρει- από τους Δυτικούς ανταλλάγματα, ώστε να δώσει το πράσινο φως για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Ανταλλάγματα που μπορεί να μην αρέσουν καθόλου στην Αθήνα, η οποία έχει κάνει ευαγγέλιο το τελευταίο διάστημα τους όρους που βάζει ο γερουσιαστής Μενέντεζ, για παράδειγμα, για να επιτρέψει την αναβάθμιση των τουρκικών F-16. Το θέμα, άλλωστε, δεν είναι μόνο η ισορροπία τρόμου στους εξοπλισμούς. Είναι και το μεγάλο παζάρι για την ασφάλεια και την ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο, από το οποίο κανείς δεν θέλει να αφήσει την Τουρκία απέξω.