Εαυτό είναι ένας δύσκολος, επίπονος αγώνας

Ο τίτλος «Μεταποίηση» δέχεται πολλαπλές αναγνώσεις. Ποια διάλεξες γι’ αυτό το βιβλίο;

Μάλλον όλες, γι’ αυτό δεν επιχείρησα να του δώσω μια συγκεκριμένη ερμηνεία. Μ’ αυτό εξάλλου ήθελα να παίξω, με τις πολλαπλές ερμηνείες που φέρει η λέξη.

Η προφορικότητα της γλώσσας είναι επίσης από τα γερά χαρτιά του βιβλίου; Η μνήμη της γλώσσας σε ακολουθεί;

Και να ήθελα να αρνηθώ ότι με ακολουθεί, θα με διέψευδε η γραφή μου. Η αλήθεια είναι ότι στη «Μεταποίηση» η προφορικότητα διείσδυσε στον τρόπο γραφής πιο ενστικτώδικα, περισσότερο σαν προϊόν μιας διαίσθησης για το πώς θα ήθελα να αφηγηθώ αυτές τις ιστορίες. Δεν ήταν απόλυτα συνειδητή επιλογή, όπως ήταν στο «Γκιακ», γι’ αυτό υπάρχουν ιστορίες όπου ο λόγος είναι πιο προφορικός και άλλες όπου η γλώσσα εμφανίζεται πιο φροντισμένη, πιο πεποιημένη.

Στην εποχή της μεγάλης ταχύτητας της επικοινωνίας, των social media και του ψηφιακού κόσμου η γλώσσα ποια θέση κατέχει;

Επειδή μιλάμε για επικοινωνία, η γλώσσα δεν μπορεί παρά να κατέχει κυρίαρχο ρόλο. Ακούμε συχνά ότι βρισκόμαστε στην εποχή της εικόνας, πράγμα που ισχύει, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι η εικόνα συνοδεύεται πάντοτε από λόγο, άρα η γλώσσα συνεχίζει να έχει θέση κεντρική.

Είσαι από εκείνους που ανησυχούν ότι οι γλώσσες μπορεί να αφομοιωθούν από μία κυρίαρχη εκδοχή τους, όπως σήμερα τα αγγλικά;

Είτε φοβόμαστε είτε δεν φοβόμαστε, η γλώσσα ως ζωντανός οργανισμός εξελίσσεται έτσι ώστε να προσαρμόζεται στις ανάγκες επικοινωνίας κάθε εποχής, κάθε κοινωνίας. Από την άλλη, είναι λογικό στους ανθρώπους που έχουμε μια μεγαλύτερη ευαισθησία για τη φροντίδα της γλώσσας να κινητοποιεί τα αμυντικά αντανακλαστικά, γιατί είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης να αισθάνεται πιο άνετα με όσα είναι εξοικειωμένο το άτομο. Το ίδιο συμβαίνει και με τη γλώσσα. Οι αλλαγές, η εξέλιξη σίγουρα μας φοβίζουν στην αρχή, ωστόσο στη συνέχεια αν ανακαλύψεις ότι είναι αλλαγές που ανταποκρίνονται σε πραγματικές ανάγκες, τις υιοθετούμε και τις ενσωματώνουμε στη δική μας γλώσσα, στη δική μας ζωή. Αν δει κανείς διαχρονικά την ελληνική γλώσσα, διαπιστώνει ότι έχει εξελιχθεί, έχει ενσωματώσει χιλιάδες πράγματα, και τελικά οι μορφές της που επιβιώνουν ως τις μέρες μας είναι εκείνες που έγιναν πιο ανθεκτικές στον χρόνο επειδή ανταποκρίνονταν στις εκάστοτε ανάγκες της κοινωνίας για επικοινωνία.

Η «Μεταποίηση» είναι μια δεξαμενή από την οποία αντλούν στοιχεία τα επόμενα βιβλία ή έργα σου, το «Γκιακ», η «Εξημέρωση», το κόμικς «Γυμνά οστά»;

Ναι, στη «Μεταποίηση» εμφανίζονται θέματα, προβληματικές αλλά και λογοτεχνικοί τρόποι που βρίσκονται στο επίκεντρο τόσο των προσωπικών μου ενδιαφερόντων όσο και των λογοτεχνικών μου αναζητήσεων. Για παράδειγμα, η συνομιλία με την ελληνική αρχαιότητα που εντοπίζεται στο διήγημα «Ρίψασπις» της «Μεταποίησης» επανέρχεται ως κεντρικό θέμα στην «Εξημέρωση» ή η δημοτική ποίηση, ο τρόπος και τα θέματά τους που πάλι συναντώνται και στη «Μεταποίηση» και στο «Γκιακ» και στο κόμικς «Ερωτόκριτος».

Πώς αντιμετωπίζεις και πώς σκέφτεσαι γύρω από την ελληνική αρχαιότητα αλλά και γύρω από τη δημοτική μας ποίηση;

Η κλασική αρχαιότητα μου ασκούσε πάντοτε και εξακολουθεί να μου ασκεί μια πολύ μεγάλη γοητεία. Συχνά, ως ιστορικό πλαίσιο στο οποίο τοποθετώ μια αφήγηση, μου δίνει τη δυνατότητα να παρουσιάσω κάτι

που αισθανόμαστε ότι μας είναι πολύ οικείο με έναν τρόπο διαφορετικό. Στην πραγματικότητα, είναι ένας κόσμος πολύ απομακρυσμένος από το σήμερα και ενώ μιλάμε για μια αδιαμφισβήτητα τεκμηριωμένη ιστορική περίοδο, ταυτόχρονα μοιάζει και λίγο με έναν κόσμο φανταστικό. Έναν κόσμο σχεδόν απόκρυφο, που η εξερεύνησή του σου προσφέρει την ηδονή της αποκάλυψης μιας νέας γνώσης. Με ενδιαφέρει να δοκιμάζω τα εκφραστικά μου μέσα σε θέματα που μοιάζει να είναι γνωστά σε όλους, από την άλλη, όμως, μου δίνουν την ευκαιρία να τα προσεγγίσω έξω από την κοινοτοπία του αυτονόητου. Είναι παρόμοια λειτουργία μ’ αυτή της επιστημονικής φαντασίας που σου επιτρέπει να προσελκύσεις τη ματιά του αναγνώστη, χωρίς περισπάσεις, στο σημείο ακριβώς που θες να εστιάσεις.

Σε μια περίοδο μεταιχμιακή και με τόσες προκλήσεις όπως η δική μας, αναρωτιέμαι ποια ανάγκη σε ωθεί να πραγματεύεσαι τέτοιου είδους ταυτοτικά ζητήματα, όπως αυτά της μνήμης, της γλώσσας, του αυτοπροσδιορισμού, της ετερότητας;

Νομίζω πως αυτά τα ζητήματα βρίσκονται πάντοτε στο επίκεντρο της διερώτησης πάνω στη φύση του ανθρώπου. Στην εποχή μας, ακριβώς λόγω των χαρακτηριστικών της που περιέγραψες, φαίνεται να τίθενται με άλλη ένταση, με μεγαλύτερη επιτακτικότητα, θα έλεγε κανείς. Γιατί αυτή η αναζήτηση νέου προσανατολισμού, η μεταιχμιακότητα όπως σωστά λες, κάνει την ανάγκη μας να τα απαντήσουμε ακόμη μεγαλύτερη. Ως άτομο που ζει σε αυτή την εποχή, ως μέλος μιας κοινωνίας αυτής της συγχρονίας, τα ζητήματα αυτά νιώθω πως αφορούν την καθημερινότητά μου, τη ζωή μου με έναν τρόπο πολύ προσωπικό. Επομένως, βρίσκονται στο επίκεντρο της λογοτεχνίας που γράφω γιατί πολύ απλά δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά.

Σε ενοχλεί που είσαι ο συγγραφέας του «Γκιακ», σ’ έχει στοιχειώσει αυτό το βιβλίο;

Καθόλου, ίσα-ίσα που το χαίρομαι. Δεν είναι αυτονόητο ότι κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής σου με τη γραφή θα έχεις μια επιτυχία. Οπότε όταν έρχεται, στην περίπτωσή μου ήταν το «Γκιακ», θα ήταν ύβρις να πω «απελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο». Μερικές φορές θα ήθελα να μιλάω λιγότερο για το «Γκιακ» και περισσότερο για ένα καινούργιό μου έργο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν με ενοχλεί. Ίσα-ίσα, είμαι ευγνώμων που ένα έργο μου έχει αγαπηθεί τόσο πολύ από τους αναγνώστες και μακάρι να μπορούσα να τους επιστρέψω ένα μέρος της αγάπης που έδειξαν σ’ αυτό το βιβλίο μου. Το προσπαθώ.

Αναρωτιέμαι πώς θα μπορούσε να γράψει η Τεχνητή Νοημοσύνη κάτι σαν το «Γκιακ», τη «Μεταποίηση» ή το σενάριο της «Μπαλάντας της τρύπιας καρδιάς», που συνέγραψες με τον Γιάννη Οικονομίδη και τον Χάρη Λαγκούση.

Αργά ή γρήγορα το ερώτημα θα απαντηθεί εκ των πραγμάτων. Η γραφή που παράγεται από την Τεχνητή Νοημοσύνη περισσότερο εξιτάρει την περιέργειά μου. Ίσως από άγνοια, ίσως από άμυνα, δεν με προβληματίζει. Άλλωστε η γραφή είναι κάτι τόσο πολύ προσωπικό, που στον κόσμο της θα συνεχίσουν να χωράνε πολλές φωνές. Και επειδή ακριβώς δεν ξέρουμε αν και τι είδους συνείδηση μπορούν να αποκτήσουν οι μηχανές, μπορεί να γεννηθούν νέες λογοτεχνίες που ο ανθρώπινος νους αδυνατεί ακόμα να φανταστεί και άρα να περιγράφουν τον κόσμο μας με έναν τρόπο αναπάντεχο.

Το καινούργιο σου βιβλίο τι πραγματεύεται;

Εχω ξεκινήσει να γράφω το καινούργιο βιβλίο μου, αλλά επειδή είμαι προληπτικός δεν θα μιλήσω καθόλου γι’ αυτό, για να μην το γρουσουζέψω. Θα αρκεστώ στο να πω πως θα είναι μυθιστόρημα, μάλλον.