Ετους Ραχμάνινωφ συνέχεια

Το 4ο κονσέρτο του Σεργκέι Ραχμάνινωφ από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Βέλγου αρχιμουσικού Μισέλ Τιλκέν και με τη Βουλγάρα σολίστ Πλάμενα Μάνγκοβα στο πιάνο

Μόλις

στις 15 Φεβρουαρίου η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (ΚΟΑ) είχε εγκαινιάσει εντυπωσιακά το αφιέρωμά της στον λαμπρότερο ίσως τιμώμενο του 2023, στον Sergei Rachmaninov. Οι «Παραλλαγές» του «σε ένα θέμα του Παγκανίνι», το οιονεί 5ο αλλά όχι έσχατο των τεσσάρων κονσέρτων του, ερμηνεύθηκε με επιφανή σολίστ τον Μιχαήλ Πλετνιώφ. Έναν μήνα αργότερα, 13 μέρες πριν από την 150ή επέτειο της γέννησης του πιανίστα και συνθέτη (01/04/1873) και 10 πριν από την 80ή επέτειο του θανάτου του (28/03/1943), η ΚΟΑ συνέχισε την παρουσίαση των πλέον κοσμαγάπητων έργων του, κατά αριθμητικώς φθίνουσα σειρά, με τη «Σταχτοπούτα» ανάμεσά τους, το πιο τραυματικό ίσως μετά την τυπικά πολύ απώτερη 1η του συμφωνία. Τόσο εκείνη όσο και το 4ο κονσέρτο για πιάνο συνδέθηκαν με επώδυνες μεταβατικές φάσεις που σημάδεψαν τη ζωή του, αυτοτελώς όσο και συνδυαστικά, αφού οι κρίσεις αυτοπεποίθησης ή καλλιτεχνικής ανακατεύθυνσης του μουσουργού δεν είχαν μόνον

ταυτοτικές αιτίες, αλλά και συντριπτικά εξωγενή αίτια, με κυρίαρχο τον ξεριζωμό του από τη μητέρα πατρίδα Ρωσία ως επακόλουθο της Οκτωβριανής Επανάστασης, την επακόλουθη οικογενειακή βιοποριστική του αγωνία, που ανέστειλε για χρόνια τη συνθετική του ενασχόληση, και βέβαια την προσαρμογή του σε χώρες υποδοχής τόσο διαφορετικές, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελβετία.

Η «Οδύσσεια» του 4ου, πρώτο θεματικό υλικό του οποίου ο Ραχμάνινωφ συναποκόμισε στην εν έτει 1917 αυτοεξορία του, μοιάζει να τελεί ακόμη εν εξελίξει, με ενδιάμεσους σταθμούς την ατυχή πρεμιέρα του 1927, τις εκτεταμένες περικοπές και την «τελική» εκδοχή που ηχογράφησε ο δημιουργός το 1941, αφού ήδη επανεκτιμάται η αρχική εκδοχή από καθιερωμένους του πιάνου. Στην αθηναϊκή συναυλία της 17ης Μαρτίου 2023 η ανάκρουση του κονσέρτου ακολούθησε τη «Μικρασιατική ραψωδία» του Γιάννη Κωνσταντινίδη, που φέτος συμπληρώνονται 120 χρόνια από τη γέννησή του. Παρτιτούρα για μεγάλη ορχήστρα με αναμενόμενες δημώδεις αναφορές και ενδιαφέρουσα, οικονομημένη ενορχήστρωση, η σύνθεση αποτελεί στην πραγματικότητα μια τριμερή σουίτα, με ευκρινές το ιμπρεσιονιστικό

στοιχείο στο «ιντερμέτζο». Η Ορχήστρα οδηγήθηκε με ασφάλεια από τον Michel Tilkin και διακρίθηκε στο γ΄ μέρος για την εξαιρετική σύμπραξη ξύλινων και εγχόρδων που απέδωσαν δροσοστάλαχτη ποιμενικότητα στη μουσική, χωρίς πάντως να εξορκίσουν πλήρως την ενίοτε αμήχανη μακρηγορία της.

Αυτή ακριβώς η μακρηγορία προβλημάτιζε και τον Ραχμάνινωφ σε σχέση με το 4ο του, όπως αποκαλύπτει η αλληλογραφία του, αλλά ο κίνδυνος αποσοβήθηκε χάρη στην παθιασμένη σύμπραξη της Plamena Mangova με τον επίσης προσκεκλημένο Βέλγο αρχιμουσικό. Παρασυρθήκαμε από τη 43χρονη Βουλγάρα πιανίστα στη συναρπαστική κορύφωση του α΄ μέρους, απολαύσαμε τη δεξιοτεχνική εγκατάλειψη και την εκφραστική γενναιοδωρία της σε ένα οργανικά συμπαγές λάργκο, όπως και τα αποθέματα ενέργειας που επέδειξε στο καταληκτικό «ζωηρό» αλέγκρο.

Η συναυλία ολοκληρώθηκε με μια οργανωμένη και επαρκώς αναλυτική ανάγνωση της συγκλονιστικά επίκαιρης «5ης συμφωνίας» του Dmitri Shostakovich, ελεγχόμενης αδρεναλίνης, που επέτρεψε όμως στη μουσική να αποδείξει την ισχύ της, ακόμη και με μετρημένη προγραμματική φόρτιση…